مقاله آفات درختان میوه تحت word دارای 118 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله آفات درختان میوه تحت word کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله آفات درختان میوه تحت word،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
آفات درختان میوه
سپردار آسیایی گوجه Tecaspis = Chionaspis asiatica
Hom.: Diaspididae, Diaspidini
در تمام نقاط ایران انتشار دارد. به تمام هستهدارها حمله میكند. برگ، ساقه و تنه درختان مذكور را مورد حمله قرار میدهد. طول سپر مادههای زمستان گذران 1 تا 5/1 میلیمتر، رنگ سپرهای پورههای سنین یك و دو نارنجی است. حشره ماده زرد مایل به نارنجی میباشد. سپر نر 9/0 میلیمتر و دو قسمتی میباشد.
زیستشناسی
دو نسل در سال دارد. زمستان را به صورت پوره سن 2 و حشره كامل ماده بر روی شاخه و ساقه درختان میزبان به سر میبرد. پورههای نسل تابستانه تقریباً همگی روی برگها متمركز شده و تغذیه آنها از شیره برگ است. پورههای نسل زمستانه روی شاخهها و تنه متمركز میگردند. مادههای زمستان گذران همگی بارور هستند. در روی تنه و ساقه در زمستان نر دیده نمیشود.
کنترل شیمیایی:
. مبارزه شیمیایی باید زمانی باشد كه شپشك در مرحله Crawler باشد و 75% پورههای از زیر سپر خارج شده باشند.
1 آزینفوس متیل(گوزاتیون) EC20% و 2در هزار
2 اتیون EC47% و 15 درهزار
3 اتریمفوس(اکامت) EC50% و 1در هزار
4 کلرپیریفوس(دورسبان) EC40.8% و 15- 1 درهزار
5 روغن امولسیون شونده O 80% و 5/. درصد
ابریشم باف ناجور ( Gypsy moth)
Lymantria dispar
(Lep: Lymantriidae)
این حشره آفتی است پلی فاژ و در دنیا به بیش از 500 گونه حمله مینماید. در ایران گاهی به حالت طغیانی درمیآید و به خصوص در نواحی شمال روی درختان جنگلی پهن برگ و درختان میوه خسارت میزند.
زیستشناسی
زمستان را به صورت تخم و در حالت دیاپور سپری كرده و در اوایل بهار بتدریج تخمها تفریخ ولاروها خارج میشوند. لاروها 45 تا 70 روز فعالیت برگخواری شدید از خود نشان میدهد. انتقال لاروهای جوان یا لاروسن اول بوسیله باد و بوسیله رشتههای ابریشمی میباشد. لارو پس از تغذیه در محل مناسبی تبدیل به شفیره میشود. شفیره بوسیله تارهای ابریشمی به تنه درخت یا چیز دیگر خود را متصل میكند. مرحله شفیرگی 10 تا 14 روز به طول میانجامد. پروانههای ماده پس از خروج به علت سنگینی بدن خود قادر به پرواز دور نمیباشند و در همان حول و حوش محل خروج از شفیره پس از جفتگیری، تخمهای خود را به صورت تودههای بیضی شكل به تعداد 500 تا 2000 عدد در رویپوست صاف تنه و شاخههای جوان میزبان و یا روی قسمتهای مختلف درخت روی سنگ و روی كندههای بریده شده درخت قرار میدهند. تخمها تا اندازهای گرد و كرم رنگ هستند. از اواسط تابستان تا بهار آینده نزدگی خود را به حالت تخم میگذارنند.
مبارزه
1ـ دشمنان طبیعی
• پارازیتوئید شفیره Brachymeria intermedia (Hym.: Chalcididae)
• پارازیتوئید لارو Exorista larvarum (Dip.: Tachinidae)
• پارازیتوئید لارو Apanteles sp. (Hym.: Braconidae)
2ـ کنترل شیمیایی
استفاده از دیفلوبنزورون (دیمیلین) به نسبت 03 در هزار یا باکتری B.t به نسبت 25 تا 3 در هزار
فن پروپاترین(دانتیل) EC10% به نسبت 6/. در هزار
استامی پراید(موسیپلان) SP20% به نسبت 5/. در هزار
برگخوار خاكستری پست Thaumetopoea solitaria
(Lep.: Thaumetopoeidae)
زیستشناسی
زمستان را به صورت دستجات تخم روی شاخهها به سر میبرند. تفریخ تخمها در بهار تقریباً هم زمان با باز شدن برگها صورت میگیرد.لاروهای خارج شده از یك دسته تخم به خصوص در سنین اولیه با هم زندگی میكنند و اغلب در صفوف منظم روی تنه و شاخه درختان حركت میكنند. در سنین یك و دو تمام شبانهروز روی شاخه و برگ درختان زندگی میكنند. در سنین بعد فقط شبها فعالند و هنگام روز درداخل حفرههای تنه درخت و زیر كلوخههای اطراف تنه استراحت میكنند. در این هنگام از روی برگهای خورده شده كه فقط رگبرگ اصلی باقی مانده است میتوانبه وجود آفت پی برد. لاروها پنج بار جلد عوض میكنند و پس از تغذیه كافی در عمق 10 تا 20 سانتیمتری خاك تبدیل به شفیره میشوند. حشرات كامل 2 تا 3 ماه بعد در اواخر تابستان ظاهر میشوند. یك نسل در سال دارد.
کنترل:
1ـ مگس پارازیت لارو Exorista sorbillans (Dip.: Tachinidae)
2ـ مبارزه با دیگر آفات پسته مانند زنجره و پسیل، مبارزه با این آفت را نیز زیر پوشش میبرد. در صورت عملیات مبارزه اختصاصی از سموم فسفره آلی در هنگام شب استفاده میشود.
پر طاووس گلابی Saturnia pyri
(Lep.: Saturnidae)
حشره كامل با بالهای باز حدود 140 میلیمتر، خاكستری مایل به قهوهای و روی هر بال لكه درشتی شبیه به چشم وجود دارد. لارو سبز رنگ در حداكثر رشد اندازه آن به 120 میلیمتر میرسد و روی حلقههای مختلف دارای غدههای آبی رنگ با موهای بلند است. به گلابی، سیب، بادام و گاهی پسته خسارت میزند. لارو از برگ تغذیه مینماید. زمستان گذرانی به صورت شفره و یك نسل در سال دارد.
کنترل: با جمعآوری لاروهای درشت میتوان به روش مكانیكی با آن مبارزه نمود.
پروانه برگخوار انجیر Ocnerogvia amanda
(Lep: Lymantriidae)
لارو این پرانه در استانهای فارس، مركزی و شمال كشور به شدت روی درختان انجیر فعالیت داشته و از برگها تغذیه مینمایند و اهمیت آن زیاد است.
زیستشناسی
زمستان را به صورت لاروهای سنین بالا در زیر سنگها و پناهگاههای اطراف درختان آلوده میگذراند. لاروهای زمستان گذران در طول این دوره فعالیت چندانی نداشته ولی با برداشتن سنگهای پناهگاه و تحریك آنها شروع به حركت میكنند. این لاروها از اواسط اسفندماه حالت پیش شفیرگی به خود گرفته و در حالی كه پیله نازك تور مانند بدور خود میتنند بدون حركت باقی مانده و در اواخر اسفندماه تبدیل به شفیره میشوند. با گرم شدن هوا از اواسط فروردین ماه پروانهها به تدریج شروع به خارج شدن مینمایند و پس از جفتگیری مادهها تخهای خود را به صورت دستهای در سطح برگ یا پشت آن میگذارند. دوره جنینی تخم 6 تا 8 روز میباشد. حشره دارای 5 سن لاروی است. طول دوره لاروی در شرایط آزمایشگاه (18 تا 23 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 58 درصد) 28 روز است. پس از این مدت لارو در سطح برگ در حالی كه پیله نازك خاكستری رنگی میتند حالت پیش شفیرگی به خود گرفته و ظرف یك تا دو روز تبدیل به شفیره میگردد. این آفت در شرایط آب و هوایی آب سرد خفر دارای سه نسل كال و در برخی سالها 4 نسل در سال میباشد.
کنترل:
1ـ تخمهای این آفت دارای پارازیتوئیدهای گوناگونی میباشد:
Trichogramma embryophagum (Hym.: Trichogrammatidae)
Anastatus sp. (Hym.: Eupelmidae)
Oocncyrtus sp. (Hym.: Encyrtidae)
2ـ لاروهای این آفت همزمان با غروب آفتاب از پناهگاههای خود خارج شده، به طرف درختان حركت كرده. از آنها بالا رفته و شروع به تغذیه مینمایند. خروج از پناهگاهها و ركت به اطراف درختان از هنگام
غروب شروع و تا یك ساعت بعد از آن وقتی كه هوا كاملاً تاریك شد ادامه دارد. تغذیه لاروها در ساعات اول شب بسیار زیاد ولی این میزان با گذشت شب رو به كاهش میگذارد. در آخرین ساعت تاریكی شب، لاروها شروع به پایین آمدن از درختان نموده و به طرف پناهگاهها راه میافتند، لذا میتوان اقداماتی نظیر:
الفـ پیچیدن گونی و مقوا بدون استفاده یا با استفاده از سموم بدور شاخههای آلوده
بـ استفاده از سموم دور شاخههای آلوده
جـ استفاده از سموم به صورت پودرپاشی دور طوقه
دـ سمپاشی زیر درختان و پیچیدن پلاستیك در اطراف تنه درختان آلوده را انجام داده كه از بین آنها استفاده از سموم به صورت پودرپاشی دور طوقه و بستن پلاستیك به دلیل تأثیر بیشتر و عدم نیاز به آب و سم پاش بهتر از بقیه روشهاست.
کنترل شیمیایی:
برای کنترل بید انجیر(Simaethis nemorana) ودیگر برگخواران از سم زیر استفاده میکنیم.
دیفلوبنزورون(دیمیلین) Wp25% و 3/. گرم درلیتـــر
پروانه برگخوار مرکبات Papilio demoleus
Lep: Papilionidae
زمستان را به صورت شفیره روی درختان مرکبات یا گیاهان مجاور آن به سر می برد. دربهارتبدیل به حشره کامل می گردد که پس از جفت گیری که معمولاًدرحالت پرواز انجام می گیرد تخمهای خود را به طورانفرادی یا جفت جفت در سطح برگها قرار می دهد. لاروها پس از خروج تخم شروع به تغذیه از برگ می کنند. دارای5 سن لاروی است و پس از آن روی شاخه ها تبدیل به شفیره(بدون پیله) می شود. درجهرم 4 تا 5 نسل در سال دارد.مبارزه شیمیایی ضرورت ندارد.زنبوری از خانواده pteromalidae با نام pteromalus puparum شفیره های این آفت را پارازیته می کنند.
کنترل: معمولاً نیاز به مبارزه ندارد. در مورد نهالها جمع آوری لاروها موثر است. در صورت
لزوم از سموم گوارشی استفاده شود.
پروانه تخم انگشتری Malacosoma neustria
(Lep: Lasiocampidae)
این آفت به سیب، گلابی، گوجه، به، گل سرخ، گوجه زینتی و گرهی از درختان جنگلی و غیر مثمر خسارت میزند و در اثر تغذیه لارو درخت عاری از برگ میگردد.
زیستشناسی
یك نسل در سال دارد. زمستان را به صورت دستجات تخم روی شاخه به سر میبرد. 9 ماه از سال حشره به صورت تخم بوده و در اواسط فروردین ماه تخم تفریخ شده و لاروها به تغذیه از برگها میپردازند. لاروها ضمن تغذیه به تنیدن تار پرداخته و حتی رگبرگها را نیز میخورند. اولین شفیره در اردیبهشت ماه تشكیل شده و شب پرهها از اوایل خردادماه ظاهر میشوند. هر حشره ماده پس از جفتگیری 100 تا 200 عدد تخم میگذارد.
کنترل:
1ـ هرس شاخههایی كه روی آنها تخمگذاری شده است در انهدام آفت مؤثر است.
2ـ مبارزه شیمیایی در بهار پس از ظهورلاروهای جوان با یكی از سموم تماسی گوارشی.
پروانه چوبخوار پسته Kermaina pistaciella
(Lep: Oinophylidae)
این حشره برای اولین بار در جهان در سال 1344توسط تقیزاده و جعفریپور از ایران گزارش شد. خسارت این حشره مربوط به لاروهای آن است كه با نفوذ در دم خوشه و دم میوه باعث ریزش میوههای پسته میگردد و نیز با ایجاد دالان در داخل سرشاخههای جوان پسته و تغذیه از استوانه مركزی باعث خشكیدن سرشاخهها میگردد.
زیستشناسی
این حشره زمستان را به صورت لاروهای كامل در داخل شاخههای پسته به سر میبرد. لاروهای سننی یك تا چهار بدون پا هستند. لاروهای كامل دارای سه جفت پای سینهای و پنج جفت پای دروغی میباشند. لاروها در اواخر زمستان از داخل شاخهها خارج شده در كنار شاخهها و كنار جوانهها و یا زیر كلوخهها بعد از تنیدن پیله خاكستری رنگ تبدیل به شفیره میشوند. دوره شفیرگی 25 تا 30 روز میباشد. اولین پروانهها در اواخر اسفند یا اوایل فروردین از پیله خارج میشوند. لاروهای جوان بندرت قادرند وارد شاخههای سال قبل شوند. لاروهای سن سوم به بعد شاخههای سال قبل را ترجیح میدهند. این لاروها پس از مدتی فعالیت به همان صورت تا بهار سال آینده باقی میمانند. یك نسل در سال دارد.
کنترل:
1ـ هرس سرشاخههای آلوده و سوزاندن آنها در زمستان میتواند از تراكم انبوهی این آفت به شدت بكاهد.
2ـ امروزه حداكثر ظهور پروانههای آفت با استفاده از تلههای فرومونی تعیین میگردد. در صورت لزوم میتوان از حشرهكش تیودیكارب (لاروین) DF80% به نسبت 15 در هزار 5 تا 7 روز پس از حداكثر ظهور پروانهها استفاده نمود.
پروانه زنبورمانند درختان سیب Synanthedon myopaeformis
(Lep: Sesiidae)
این گونه در مناطق وسیع از كشورهای اروپایی و آسیایی انتشار دارد. از آفات مهم درختان سیب میباشد. لاروهای این آفت در منطقه كامبیوم در زیر پوست تنه درختان، روی تنه و شاخههای اصلی فعالیت دارند و گاهی باعث خشك شدن كامل درختان میگردند.
زیستشناسی
زمستان گذرانی این حشره به صورت لاروهای سنین مختلف در محل تغذیه یعنی دالانهای پیچ و خمدار لارو در زیر پوست میباشد. لاروها برای تغذیه به چوب آسیبی نمیرسانند بلكه تغذیه آنها از پوست و كامبیوم است. لاروهای زمستان گذران در بهار سال بعد مجدداً شروع به فعالیت كرده و پس از تكمیل دوران لاروی در حالی كه طول آنها به حدود 15 تا 18 میلیمتر میرسد و به رنگ زرد عسلی به یك خط تیره پشتی درمیآیند، در زیر پوست تبدیل به شفیره میشوند. لاروها قبل از شفیره شدن پیلههای مخصوص مركب از تارهای ابریشمی و خوردههای پوست و فضولات قهوهای رنگ میسازند و در داخل آن تبدیل به شفیره میشوند. لاروها پس از یك تا دو هفته و طی دوران شفیرگی كامل شده و پروانهها ظاهر میشوند. این زمان در حدود اواسط خردادماه تا اوایل تیرماه میباشد. پرواز پروانهها و فعالیتهای حیاتی آنها شامل جفتگیری و تخمریزی در روز انجام میشود. ماده تخمهای خود را به صورت انفرادی و گهگاه چند عدد در جوار یكدیگر در شكافها و زخمهای روی پوست تنه و شاخههای قطور میگذراند. در این رابطه حتی در محل هرس شاخههای قطور نیز تخم این حشره دیده شده است. در روی تنههای سالم، حشره ماده حتی از تركهای بسیار خفیف ناشی از تغییرات اقلیمی و عوامل فیزیولوژیك گیاهی نیز جهت تخمگذاری استفاده مینماید.
دوره چنینی تخم متفاوت و از 8 تا 20 روز متغیر است. لاروها پس از خروج از راه شكاف و یا زخمی كه تخم در آن گذاشته شده است به داخل پوست نفوذ نموده و تغذیه را شروع مینمایند. تغذیه هم از بافتهای در حال فساد و هم از بافتهای تازه میباشد. فضولات لاروی به صورت دانههای ریز قهوهای رنگی بوده كه گهگاه از شكافها بیرون زده و محل فعالیت لاروی را مشخص میسازد. این لاروها تا بهال سال آینده در همین محلها زمستان را میگذرانند. بنابراین یك نسل در سال دارد.
کنترل:
در مورد درختان پذیرای این آفت دو نكته بسیار مهم قابل بحث میباشد.
1ـ بیشتر درختانی كه جهت تخمریزی انتخاب میشوند یا رها شدهاند و یا از نظر كاشت وضعیتی رضایتبخشی ندارند.
2ـ هر نوع شكاف، ترك . زخم روی تنه و شاخهها باعث جلب این آفت برای تخمریزی خواهد گردید. در این رابطه حتی تركها و تغییر شكلهای ناشی از عوامل بیماریزا مانند بیماری معروف قارچی خوره كه در نقاط میوهخیز كوهستانی به فراونی روی درختان سیب رایج است باعث جلب این حشره برای تخمریزی میگردد. لذا مهمترین طریقه پیشگیری از حمله و خسارت این آفت رعایت اصول صحیح باغداری، آبیاری به موقع، هرس و پانسمان زخمهای روی تنه با مواد ضدعفونی كننده و چسب پیوند میباشد. سمپاشی تنه و شاخههای اصلی درخت یك هفته پس از ظهور حداكثر حشرات كامل در بهار، تراشیدن آن قسمت از پوست تنه كه خشك و فاسد شده و پوشاندن محل زخم با چسب پیوند بسیار مؤثر است.
3- دادن كودهای ازته و حیوانی و انجام آبیاری كافی موجب رشد سریع پوست و خفته كردن آفت میگردد.
4- سموم فسفره 3-2 درهزار
5- اندوسولفان(تیودان)
پروانه فری یا كرم خراط (Leopard moth)
Zeuzera pyrina
(Lep: Cossidae)
این حشره به گونههای بسیاری از درختان مثمر و غیرمثمر حمله میكند. از درختان مثمر سیب میزبان اصلی آن در ایران است ولی خسارت آن روی گلابی، به و گردو نیز دیده شده است. از گیاهان غیرمثمر میتوان به افرا، بیدمشك، بید، نارون، بوط و زبان گنجشك اشاره نمود. در دنیا 150 میزبان برای آفت ذكر شده است. درخت سیب به این آفت خیلی حساس و زود از پا درمیآید در حالیكه گردو تا حدودی مقاوم است.
زیستشناسی
پروانه فری در ایران هر دو سال یك نسل دارد. زمستان را به صورت لاروهای سنین مختلف در درون شاخه درختان میزبان میگذراند. در اواسط بهار لاروهایی كه رشدشان كامل شده تبدیل به شفیره میشوند و اواخر بهار شبپرهها به تدریج ظاهر میشوند. حشرات ماده اصولاً هیچ نوعی تغذیهای نداشته و به جهت سنگینی قادر به پرواز نیستند. پس از جفتگیری اغلب در مدخل سوراخ خروجی، شكاف ته و حتی روی زمین تخمریزی میكنند. هر حشره ماده نزدیك به هزار تخم
میگذارد. این تخمها خوراك مناسبی برای مورچهها هستند. به فاصله یك تا دو هفته تخمها تفریخ شده و لاروهای كوچكی خارج میشوند. تغذیه اصلی لاروها از چوب شاخه و تنه است. لاروها ضمن تغذیه فضولات نارنجی رنگ خود را از سوراخ ورودی كه در ضمن سوراخ خروجی آنها نیز خواهد بود به صورت گلولههای كوچك و مدور بیرون میریزند. این فضولات در پای درختان مبتلا جمع میشوند و این خود یكی از راههای بسیار آسان تشخیص وجود پروانه فری میباشد. كانالهایی كه در داخل چوب بوسیله لارو این حشره بوجود میآید مستقیم و حدود 30 تا 40 سانتیمتر طول دارد و بستگی به گونه میزبان دارد.
حمله این آفت روی سیب استقرار سایر حشرات چوبخوار و مخصوصاً اسكولیت درختان میوه و پروانه زنبور مانند را به دنبال خواهد داشت. چون دهانه خروجی دالانهای لاروی پروانه فری محل مناسبی برای تخمریزی و در نتیجه خسارت پروانه زنبور مانند است.
لاروها با تارهایی بسیار نارك كه با غدد دهانی خود میسازد از شاخهای به شاخه دیگر منتقل میشوند. لاروها پس از تغذیه كامل تبدیل به شفیره میشوند. دوره شفیرگی 20 تا 40 روز طول میكشد. در كرج این زمان به تدریج از اوایل اردیبهشت ماه شروع و تا اوایل شهریورماه نزدیك به 5 ماه اولیه ادامه دارد. پروانههای كامل پس از ظهور از همان سوراخ ورودی خارج میشوند.
کنتـــــــرل:
1ـ از دشمنان طبیعی این آفت میتوان به مورچههای شكاری (عادت تخمخواری) و سنهای Reduviidae (عادت لاروخواری) اشاره نمود.
2ـ رعایت اصول به زراعی، هرس و سوزاندن شاخههای خشك و آلوده از شدت خسارتهای بعدی میكاهد.
3- در موردی كه تعداد درختان آلوده كم باشد میتوان با فرو بردن مفتولی در درون سوراخهای ورودی، لاروهای آفت را از بین برد.
4ـ استفاده از قرص و خمیرهایی که گازهای سمی تولید می کنند.
5ـ امروزه در اكثر كشورهای جهان از فرمونهای جنسی به صورت تكنیك Mating disruption در قالب مبارزه تلفیقی علیه این آفت استفاده میشود.
6- بهترین موقع مبارزه شیمیایی زمانی است كه لاروهای سن اول به قسمتهای جوان گیاه كه همان رگبرگها و دمبرگها و شاخههای نازك است حمله میكنند در این موقع چون عمق نفوذ لاروها هنوز چندان زیاد نیست میتوان با استفاده از سموم نفوذی مؤثر برای از بین بردن آفت استفاده كرد.
• آزینفوس متیل(گوزاتیون) EC20% و 2درهزار
• دیازینون EC60% و 1 درهزار
پروانه میوهخوار پسته (كرم مغزخوار) Reourvaria pistacieola
(Lop: Gelechiidae)
این آفت در اكثر مناطق پسته كاری كشور انتشار دارد و غالباً بر روی درختان مسن یافت میشود.
زیستشناسی
زمستان را به صورت لارو كامل و به حالت دیاپوز داخل پیلههای نازك سفید كثیف و در حفرههایی كه لاروها در زیر پوست درخت تهیه میكنند میگذرانند. این لاروها در شرایط آب و هوایی رفسنجان در اواخر اسفند تبدیل به شفیره شده و حشرات كامل حدوداً دو هفته بعد از شفیره خارج میگردند.
ظهور حشرات كامل در اواسط فروردین و همزمان با تورم جوانهها بوده كه پس از جفتگیری به صورت انفرادی بر روی گلها و میوههای تازه تشكیل شده تخمریزی مینمایند. تخمها حدوداً دو هفته بعد باز شده و لاروهای سن اول كوچك و شیری رنگ به داخل میوههای تازه تشكیل شده نفوذ نموده و از جنین میوه تغذیه مینمایند. میوههای آلوده در این مرحله تا قبل از سخت شدن پوست استخوانی در اثر تغذیه لاروها سیاه شده، خشكیده و در نهایت میریزند. این مرحله از خسارت
اصطلاحاً داغوی پسته نامیده میشود. لاروها پس از خوردن محتویات میوه آن را سوراخ نموده و خارج میشوند و سپس وارد میوه بعدی میگردند. در این مرحله هر لارو قادر است تا 8 میوه را از بین ببرد. طول دوره لاروی نسل اول 35 تا 40 روز بوده و لاروهای سن آخر به سمت تنه درختان رفته و در ارتفاع 05 تا 15 متری و در زیر پوستك تنه پیله ساخته و به شفیره تبدیل میشوند.
شروع نسل دوم از اواخر تیر تا اوایل مرداد بوده و لاروهای این نسل پوست سبز میوهها را سوراخ و از سطح داخلی پوست سبز تغذیه مینمایند و یا از محل شكاف خوردن پوست استخوانی (محل خندان شدن پسته) وارد میوهها شده و از مغز میوهها تغذیه مینمایند. تغذیه لاروها در این مرحله از مغز میوهها، قسمت داخلی پوست سبز پسته و بر جا ماندن فضولات لاروی بر روی پوست استخوانی باعث ایجاد لكههای تیره رنگ بر روی پوست استخوانی شده كه سبب كاهش مرغوبیت و بازار پسندی پستهها میگردد. همچنین سوراخ ایجاد شده توسط لاروها میتواند راه نفوذی برای قارچهای مولد فلاتوكسین بوده و موجب آلودگی میوهها به افلاتوكسین گردد. بستههای آفت زده در نسل دوم را در رفسنجان اصطلاحاً چربو میگویند.
لاروهای نسل دوم پس از كامل شدن به سمت تنه درختان حركت كرده و در زیر پوستك تنه و در داخل حجرههای لاروی به زمستان گذرانی میپردازند.
کنترل:
1ـ مبارزه شیمیایی:
جهت مبارزه میتوان از حشره كشهای تیودیكارب (لاروین)، آمیتراز (مایتاك) یا متاسیستوكس به نسبت 1:5 در هزار همزمان با ریزش حدود دو سوم گلها در اواخر فروردین ماه یا اوایل اردیبهشت ماه با توجه به شرایط آب و هوایی استفاده نمود.
2ـ استفاده از فرومون: میتوان 2 تا 3 عدد حشره ماده را در داخل یك محفظه شیشهای یا پلاستیكی كه دو سر آن سوراخ بوده و با پارچه توری پوشانده شده است قرار دارد. سپس ظرف حاوی پروانههای ماده را در ارتفاع 5 تا 10 سانتیمتری یك سینی محتوی آب و چند قطره روغن ولك آویزان نمود. پروانههای نر در این روش به بوی مترشحه از پروانههای ماده جلب شده و در داخل سینی محتوی آب افتاده و از بین میروند.
3- استفاده از نوار مقوائی دور تنه درخت در کاهش جمعیت آفت موثر است.
پسیل پسته (شیره خشك) Agonoscena pistaciae
(Hom: Psyllidae)
به پسته اهلی و وحشی خسرت فراوان میزند. این حشره عسلك فراوانی دفع مینماید كه به سرعت در مجاورت هوا خشك شده و سفید میشود به همین لحاظ این آفت را به زبان محلی شیره خشك مینامند.
زیستشناسی
حشرات كامل زمستان گذران پسیل از اوایل فروردین ماه روی درختان مستقر میشوند. این حشرات نسب به حشرات كامل تابستانه قدرت پرواز بیشتری داشته، آلودگی گستردهتری در باغها ایجاد میكنند. پس از جفتگیری به محض باز شدن جوانههای خوشه و برگ روی آنها تخمریزی
مینمایند. تخمها به تعداد 50 تا 60 عدد، به صورت انفرادی یا دستهای و به اشكل مختلف مانند نیم دایره، مارپیچ و غیره در سطح برگ و بیشتر نزدیك به رگبرگها گذاشته میشوند.
تخمها معمولاً 5 تا 10 روز بعد تفریخ میشوند. پورهها از اوایل اردیبهشت شروع به فعالیت و تغذیه میكنند. طول دوره پورگی معمولاً 20 روز بوده و حشرات كامل نسل اول از اواخر دهه دوم اردیبهشت ماه به تعداد زیاد در باغ ظاهر میشوند. ارقام مختلف پسته نسبت به آلودگی پسیل پسته حساسیت متفاوت دارند. به طور كلی هر چه برگ درختان نازكتر، لطیفتر، پهنتر و بزرگتر
باشد گرایش بیشتری برای جذب حشرات كامل پسیل و تخمریزی ایجاد میكند. رقم اكبری نسبت به سایر ارقام حساستر و رقم اوحدی مقاومتر است. پورههای نسل دوم از اوایل خرداد تا اواخر دهه دوم خردد فعالیت و تغذیه میكنند. تحمل درختان در این زمان نسبت به سایر نسلها در برابر خسارت پوره كمتر است. زیرا رشد رویشی درختان پایان یافته و میوه شروع به مغز رفتن كرده و جوانهها ظاهراً شكل كامل یافتهاند. در نتیجه خسارت آفت باعث پوكی و ریزش برگ و جوانه میشود.
خسارت
پورههای پسیل با فرو بردن خرطوم در سطح برگها از شیره گیاهی تغذیه میكنند. مواد پروتئینی شیره گیاهی را جذب نموده و مواد قندی را به صورت شیره دفع مینمایند. این مواد قندی در مجاورت هوا خشك شده و به آن شكرك گویند. این مواد چسبنده باعث جذب گرد و خاك شده و شاخه و برگهای درختان را بدمنظره مینماید. از دست رفتن شیره گیاهی باعث ضعف عمومی درختان پسته و ریزش برگها، جوانهها، دانهای كوچك و افزایش درصد بوكسی و دهان بستگی میوه میشود. خسارت پورههای پسیل پسته روی درختان در دو زمان بیشتر از سایر مواقع سال است. یكی در خرداد ماه كه باعث ریزش برگها، خوشهها، جوانهها و افزایش میزان بوكسی و دیگری در مردادماه كه باعث افزایش مقدار دهان بستگی میگردد.
در صورتیكه جمعیت آفت پسیل حالت طغیانی پدیدا كند شدیداً تداخل نسل یافته و نمیتوان تاریخ مشخص برای مراحل زندگی و نسلها اعلام نمود. در شرایط معمولی در نیمه اول هر ماه مرحله پورگی و نیمه دوم هر ماه حشرات كامل در باغها وجود دارند. از نیمه دوم شهریور ماه به تدریج حشرات كامل زمستان گذران در میان جمعیت آفت ظاهر میشود. این حشرات در شكاف درختان، زیر پوستكها، لابهلای كلوخهها، شكاف دیوارها و ساختمانهای قدیمی اطراف باغها زمستان گذرانی میكنند. این آفت در سال 5 تا 6 نسل ایجاد میكند.
عوامل و شرایطی كه باعث رشد و افزایش جمعیت پسیل پسته در باغها میگردد:
1ـ اجرای نوبت اول سمپاشی یا سمپاشی در زمان گلدهی: این سمپاشی علیه آفاتی مانند پروانه چوبخوار پسته، پروانه میوه خوار، شپشكهای پسته، زنجره شیره تر و غیره انجام میشود. چنانچه در این سمپاشی از سمومی استفاده شود كه روی آفت پسیل تأثیر نداشته باشند باعث افزایش مقاومت و رشد جمعیت پسیل میگردد.
2ـ چنانچه در نوبت اول از سمومی استفاده شود كه باعث تحریك تخمریزی پسیل و كوتاهتر شدن طول دوره یك نسل گردد (مانند سموم تیودیكارب، متاسیستوكس و فنتیون) پسیل طغیان خواهد كرد.
3ـ سمپاشی مكرر و اختلاط سموم با هم كه باعث حذف كامل دشمنان طبیعی و افزایش جمعیت آفات پسته میشود.
4ـ اگر از سمومی علیه پسیل پسته استفاده شود كه تأثیر كافی در میزان تلفات آفت نداشته باشد (مانند زولون) باعث افزایش جمعیت میشود.
5ـ چنانچه سمپاشی باغ در زمانی انجام شود كه تمام مراحل زندگی آفت اعم از تخم، پوره و حشره كامل دیده میشود و همچنین شكرك زیادی در سطح برگها تولید شده باشد تأثیر سم كاهش پیدا میكند و بعد از مدتی جمعیت آفت افزایش پیدا میكند.
6ـ استفاده زیاد از كودهای شیمایی ازته مخصوصاً اوره و سولفات آمونیوم در ماههای گرم سال در سطوح كرتها و همچنین كود شیمیایی كلروپتاسیم شرایط را برای ازدیاد جمعیت فراهم میكند.
7ـ استفاده از كود مرغی به تنهایی و به مقدار زیاد نیز باعث افزایش جمعیت پسیل میگردد.
8ـ فقیر بودن خاك از نظر مواد غذایی و نامناسب بودن بافت خاك نیز از عوامل افزایش جمعیت است، خاكهای شنی و خاكهای رسی و سخت به دلیل عدم جذب و نگهداری رطوبت به اندازه كافی به علت طولانی بودن دوره آبیاری سریعتر به آفت آلوده میگردند.
9ـ ناهموار بودن سطوح كرتها كه باعث میشود درختانی كه در بلندی قرار دارند به خوبی آبیاری نشده و رطوبت كمتری در اختیار داشته باشند.
10ـ عدم استفاده از كودهای دامی و چالهزنی و شخم عمیق در باغها به مدت طولانی
11ـ كشت متراكم درختان و رعایت نكردن فواصل مناسب و عملیات هرس
12ـ وجود علفهای هرز زیاد از خردادماه به بعد در باغ
کنتــــرل پسیل پسته:
الفـ استفاده از كارتهای چسبنده زرد رنگ
كارتهای زرد رنگ مورد استفاده در باغهای پسته از جنسهای مختلف و عمدتاً از جنس پلی اتیلن و پی وی سی است. اندازه كارتها 20*10 سانتیمتر، به قطر 5/0 تا 1 میلیمتر و به وزن حدود 15 گرم است. سطح كارتها به وسیله چسب مخصوص كه از مواد پولی بوتنها همراه با واكس مخصوص و یا اس تی پی و یا مواد دیگری كه حالت چسبندگی خود را 10 تا 15 روز حفظ نمایند آغشته میگردد. حشرات كامل پسیل به طرف رنگ زرد جلب و به تعداد زیاد به سطح كارتها میچ
سبند. شكار انبوه حشرات باید قبل از تخمریزی در سطح برگها انجام شود تا از تولید نسل بعدی آفت جلوگیری به عمل آید. در هر هكتار 100 تا 400 عدد كارت به كار میرود. محل نصب كارت در سمت بیرونی تاج و به ارتفاع نصف تاج در جهتهای مختلف است. دو نوبت كارتگذاری در سال كافی به نظر میرسد. یكی در دهه دوم فروردین ماه كه این نوبت آفت زنجره پسته را نیز كنترل میكند و دیگری در نیمه دوم تیرماه میباشد. پس از پایان دوره كارتگذاری باید كارتها را از روی درختان جمعآوری و سطح آنها را در صورت استفاده از چسب مخصوص توسط آب گرم همراه با مقدار كمی الكل اتیلیك و در صورت استفاده از اس تی پی با دستمال آغشته به چند قطره نفت تمیز كرد.
بـ دشمنان طبیعی
دارای دشمنان طبیعی گوناگونی است كه زنبور پارازیتوئید Psyllaephagus pistaciae از خانواده Encyrtidae همزمان با ظهور پورههای نسل اول در باغها ظاهر و به پورههای پسیل به خصوص در سنین 4 و 5 حمله نموده و آنها را مومیایی میكند.
جـ عملیات زراعی
1ـ شخم زمستانه و پاشكنی درختان 2ـ كوددهی و چاله زنی 3ـ اصلاح بافت خاك 4ـ آبیاری مناسب 5ـ تغذیه مناسب 6ـ رعایت فاصله كشت و تراكم 7ـ هرس و خشكبری 8ـ مبازه با علفهای هرز 9ـ كاشت رقم مناسب 10ـ استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار
دـ کنترل شیمیایی
دارتون یا مارشال به نسبت 2 تا 25 در هزار یا مایع ظرفشویی به نسبت 3 در هزار به تنهایی پورههای پسیل پسته را كشته و از بین میبرد، همچنین تا حدودی روی تخم نیز تأثیر دارد. آمیتراز و کنسالت خاصیت ناباروری حشرات کامل را دارد. از مخلوط كردن مایع ظرفشویی با سموم خودداری شود، زیرا PH آن قلیایی است و باعث كاهش تأثیر كشندگی سموم میگردد.در صورت امکان از اواسط مرداد به بعد سمپاشی انجام نگیرد.
1 آمیتراز(مایتاک) EC20% و 15- 1 در هزار
2 ایمیداکلوپراید(کونفیدور) SC35% و 4/. در هزار
3 فلوفنوکسورون(کاسکید) DC5% و 5/. در هزار
4 هگزافلومورون(کنسالت) EC10% و 7/.- 5/. در هزار
5 دارتون EC21.7% و 15 دهزار
6 اندوسولفان EC35% و 15 درهزار
پسیل پیچنده پسته Aganoscena viridis
زمستان را به صورت تخم روی سرشاخهها میگذارند و فقط یك نسل در سال دارد. پورههای این پسیل در سطح زیرین برگها جمع میشوند و با تغذیه از شیره گیاهی لبه برگها را به سمت پایین میپیچانند.
پسیل زیتون Olive psyllid
Euphyllura olivine
(Hom: Psyllidae)
در برخی از منابع خانواده پسیل مذكور را Aphalaridae ذكر كردهاند. پسیل زیتون در ایران در استانهای گیلان، زنجان، فارس و همچنین در اسفندقه جیرفت دیده شده است.
پسیل زیتون در اوایل بهار مصادف با رویش شاخههای جوان و باز شدن گلهای زیتون بیشترین خسارت را باعث میشود. در این زمان حشره با ترشح مواد مومی سفید رنگ در محل اتصال شاخهها و روی خوشههای گل، به راحتی شناخته میگردد. عسلك دفع شده توسط این حشره موجب رشد قارچ مولد داده و تجمع گرد و خاك میگردد. این تجمع مانع كربنگیری و نیز تلقیح گلهای زیتون میشود به طوریكه گلهای درختان آلوده به شدت میریزند و بندرت میوه روی آنها تشكیل میگردد.
زیستشناسی
این آفت در شرایط آب و هوایی شیراز زمستان را به حالت حشره كامل بر روی سرشاخهها، در محل اتصال برگ به شاخه، كنار جوانههای برگ و روی پاجوشهای درختان زیتون به صورت گروههای 2 تا 6 عدد كه معمولاً نر و ماده هستند به سر میبرند. در اوایل فروردین ماه زمانی كه متوسط حرارت بالای 11 درجه سانتیگراد میرسد حشرات زمستان گذران فعال شده و بعد از چند روی جفتگیری و تخمریزی مینمایند. تخمریزی از نیمه فروردین ماه شروع و معمولاً تا یك ماه بعد ادامه دارد. تخمریزی حشرات ماده تماماً در داخل جوانههای برگ و سپس در غنچه گل انجام میگیرد. تعداد تخم به صورت پراكنده از 2 تا 34 عدد متغیر میباشد. پورههای سن یك و دو خسارت خود را به غنچه گل میزنند و ترشحات مومی ناچیز دارند. پورههای سن سوم در زمان گلدهی و پورهه
ای سن 4 و 5 در زمان تشكیل میوه درختان زیتون فعالیت دارند و سبب ریزش گلها و كوچك ماندن میوهها میگردند. همچنین با ترشحات فراوان رشتههای مومی به درختان منظره تار پنبهای میدهند. حشرات كامل نسل اول در اواخر اردیبهشت و اوایل خردادماه در طبیعت ظاهر میشوند. این حشرات در نیمه شهریورماه پس از جفتگیری، تخمریزی نموده و نسل دوم آفت را ایجاد مینمایند. حشرات كامل نسل دوم اواخر مهر و اوایل آبان ماه در طبیعت ظاهر میشوند و تا بهار سال آینده زمستان گذرانی مینمایند. نسل دوم آفت چون مصادف با برداشت محصول میباشد اهمیت چندانی ندارد. این آفت در سایر مناطق كشور یك نسلی است.
کنترل:
1ـ حفظ دشمنان طبیعی در کنترل آفت بسیار حائض اهمیت است.
الفـ كفشدوزكها
1Exochomus quadripustulatus 2.Adalia bipunctata
3.Chilocorus bipustulatus 4.Oenopia conglobata
بـ زنبورهای پارازیتوئید:
1- Psyllaephagus sp. (Hym.: Encyrtidae)
2- Tetrastichus sp. (Hym.: Eulophidae)
جـ مگس سیرفید
1- Sphaerophoria scripta (Dip.: Syrphidae)
2- انجام هرس پائیزه وبهاره 3- عدم کاربرد کودهای نیتروژنه
4- انجام آبیاری مناسب 5- روغن پاشی زمستانه
* در صورت نیاز به سمپاشی: 1 مالاتیون EC57% و 25 در هزار- 2 دیازینون Ec60% و 1در هزار
پسیل گلابی ((Pear Psylla
Cacopsylla pyricola
(Hom.: Psyllidae)
در اكثر نقاط كشور وجود دارد. خسارت آن در نواحی گرم و خشك بیشتر از نقاط سرد و مرطوب است. پسیل گلابی در دوره پورگی و حشره كامل مقدار زیادی شیره گیاهی مكیده و پس از جذب مواد مورد نیاز بقیه را با تغییراتی به صورت مایع چسبناك دفع میكند. از این رو این آفت به شدت به این مایع چسبناك آلوده میشوند. در اثر بسته شدن روزنههای برگ عمل تهویه و تنفس در برگها متوقف میگردد. در اثر اختلالات تغذیه و تنفس، رشد و تشكیل جوانههای برگ و گل سال بعد در روی شاخهها متوقف میماند. جوانههای گل و میوه در روی درخت تشكیل نمیگردد و میوههای همان سال ریز و بدشكل میشوند. در سالهای اخیر پسیل گلابی را ناقل بیماری میكوپلاسموز Pear decline یا زوال گلابی نیز میشناسند. این بیماری باعث خشكیدن سریع درختان گلابی میشود.
زیستشناسی
زمستان را به صورت حشره كامل در زیر برگهای ریخته شده اطراف تنه درخت، زیر پوستهای تنه و بیشتر در سطح زیرین سرشاخهها میگذراند. اولین تخمریزی در اوایل اسفندماه و معمولاً در نزدیكی جوانهها صورت میگیرد. در این موقع جوانههای درختان تازه شروع به رشد میكنند. حشرات ماده تخمهای خود را به طور ردیفی و اغلب به صورت رشتهای قرار میدهند. تخمریزی زمستانه تا پایان ریزش گلبرگها ادامه دارد. در بهار و تابستان بیشتر تخمها بر روی برگها به حالت مجتمع در نزدیكی رگبرگهای اصلی گذاشته میشوند. پورهها پس از خروج از تخم متوجه
سرشاخهها میشوند و در روی جوانههای برگ متمركز میگردند. در اثر تراكم پورهها روی برگهای جوان، برگها كوچك میمانند و پیچیده میشوند. ترشح عسلك در نسل اول كم است ولی در نسلهای بعدی به خصوص در ماههای گرم ترشح عسلك شدیدتر میشود. دوران پورگی بسته به شرایط آب و هوایی از 30 تا 37 روز تغییر میكند. تعداد نسل معمولاً 4 تا 6 بوده ولی در اكثر نقاط كشور 5 نسل دارد.
کنترل:
1- پسیل گلابی طالب آب و هوای گرم و خشك است و در نواحی كه رطوبت نسبی پایین و درجه حرارت نسبتاً زیاد باشد تراكم و خسارتش شدت بیشتری دارد. از این رو در باغهایی كه در
زیر درختان اقدام به كشت یونجه یا پوشش سبز دیگری نمایند، نظر به اینكه محیط را تا حدودی مرطوب میسازد، جمعیت آفت و تخمریزی حشره كاهش پیدا میكند.
2ـ رعایت اصول باغبانی: فواصل درختان نبایستی كمتر از 8 متر انتخاب شود، هرس شاخههای اضافی و كاستن از انبوهی بیش از حد شاخ و برگ كه موجب تهویه بیشتر میشود در كاهش انبوهی آفت بسیار مهم است.
3ـ دشمنان طبیعی
شكارچیهایی نظیر Exochomus quadripustulatus، A.nemorum Adalia bipunctata، Anthocoris nemoralis، Chrysopa carnea و زنبور پارازیتوئید Trechnites sp. از خانواده Encyrtdae.
کنترل شیمیایی:
همزمان با تورم جوانه ها تا ریختن سه چهارم گلبرگها یا بلافاصله پس از ریختن گلبرگها. در صورت زیاد بودن ترشحات قبل از سمپاشی، درخت با آب شستشو شود.
1 فوزالن EC35% و 15 در هزار 2 گوزاتیون EC20% و 2 درهزار
3 دیازینون EC60% و 1 در هزار 4 اندوسولفان EC35% و 2 درهزار
پوستخوار پسته Estenoborus perrisi
(Col.: Scolytidae)
زمستان را به صورت لارو در حد فاصل پوست و چوب درخت در دالانهای لاروی به سر میبرد و سه نسل در سال دارد. حشرات كامل در بهار با مساعد شدن آب و هوا ظاهر میشوند و در روی درختان ضعیف شروع به فعالیت مینمایند. دالان مادری الباً 4 تا 5 شاخه است كهه مگی از یك محفظه مشترك كه به اتاقك جفتگیری معروف است منشاء میگیرند. این حشره پلی گام است. هر دالان مادری به نوبه خود دارای 10 تا 20 دالان لاروی است كه در طرفین دالان مادری و نسبت
به آن به طور عمود قرار گرفتهاند. در انتهای دالانهای لاروی اتاقك شفیرگی مشاهده میشود كه حشره كامل پس از ظهور از همان جا پوست را سوراخ و خارج میگردد. دوره نشو و نمای یك نسل این آفت حدود یك ماه به طول میانجامد.
کنترل:
چون به درختان ضعیف حمله میكنند تقویت درخت و آبیاری منظم بهترین راههای پیشگیری از
مله این آفت است.
پوستخوار درختان میوه (Shot hole borer)
Ruguloscolytus mediterraneus
(Col.: Scolytidae)
این حشره در تمام نقاطی از ایران كه درختان میوه خانواده رزاسه كشت میشوند از مرطوبترین نقاط كشور (گیلان و مازندران) تا خشكترین آنها (باغات یزد و نقاط خشك اصفهان) و از سردترین مناطق كشور (همدان و زنجان و شهركرد) تا گرمترین آن فعالیت میكند. البته خسارت آن در نواحی كوهستانی كمتر از دشت میباشد. گیاهان میزبان آن تمام درختان میوه سردسیری هستهدار و دانهدار خانواده رزاسه میباشند. به طور كلی آلبالو خیلی كمتر از سایر گونههای درختان هستهدار مورد حمله واقع میشود كه شاید علت اصلی آن همانا عدم ازدیاد این درخت از طریق پیوند است. پیوند كردن درختان خود عاملی در جهت جلب حشرات كامل این آفت برای استقرار روی آن درختان میباشد. درختان میوه دانهدار را میتوان از نظر شدت خسارت حمله آفت طبقهبندی نمود بدین معنی كه سیب بیشتر از دو گونه گلابی و به مورد حمله این آفت قرار میگیرد. خسارت روی هستهدارها بیشتر از دانهدارها میباشد كه موجب ترشح صمغ در این گیاهان میگردد.
خسارت این اسكولیت در باغات میوه ابتدا به صورت ضعف عمومی درختها و عدم جریان شیره نباتی در قسمتهای هوایی و كوچك ماندن میوهها بروز كرده و بتدریج با خشك شدن سریع شاخهها منجر به مرگ درخت می گردد. حشرات كامل به محل اتصال دستجات میوه و برگ به شاخه (Spurs) حمله كرده و باعث خشكیدن یكباره آنها میشوند.
زیستشناسی
دارای سه نسل در سال میباشد. زمستان گذرانی به صورت لار كامل در حد فاصل بین پوست و چوب درختان میباشد. در بهار با مساعد شدن شرایط آب و هوا لاروها به شفیره تبدیل شده و دراواسط بهار یعنی دهه دوم اردیبهشت ماه حشرات بالغ پوست ش اخهها و تنه را سوراخ كرده و خارج میشوند. حشرات كامل پس از مدی تغذیه، جفتگیری و تخمریزی مینمایند.
تخمریزی یك یا دو روز بعد از جفتگیری صورت میگیرد. حشره ماده در زیر پوست دالان مادری ایجاد نموده و در دو طرف آن تخمریزی مینماید. تعداد تخم حداقل 20 و حداكثر 105 عدد و متوسط 40 عدد میباشد. بعد از 6 تا 10 روز لاروها خارج و دالان لاروی را عمود بر دالان مادری ایجاد مینمایند. دارای 5 سن لاروی است. در انتهای دالان لاروی اتاقك شفیرگی تشكیل میشود كه لاروها در آن به شفیره و سپس به حشره كامل تبدیل میگردند.
کنترل:
در رابطه با مبارزه و پیشگیری عواملی كه در رابطه با سوسك شاخك بلند رزاسه گفته شد
در مورد این حشره نیز صادق است چون این آفت نیز درختان ضعیف را مورد حمله قرار میدهد.
چوبخوار درختان میوه Sphenoptera kambyses
(Col.: Buprestidae)
در تمام مناطق میوه خیز كشور فعالیت دارد. روی تمام درختان میوه هستهدار متعلق به خانواده رزاسه به جز آلبالو دیده شده است. روی گیلاس فعالیت متری دارد. این گونه بیشتر در مناطق گرم و بسیار گرم فعال میباشد در صورتیكه گونه S. davatchii درمناطق سرد فعال میباشد.
زیستشناسی
این حشره یك نسل در سال دارد. قسمتی از تابستان و سراسر پاییز و زمستان را به صورت پیش شفیره داخل خانههای شفیرگی ایجاد شده در چوب با دیاپوز اجباری میگذراند. حشره كامل در بهار ظاهر میشود. سوراخهای خروجی بیضی شكل و به ابعاد 4/4*4/2 میلیمتر است. خروج حشره كامل تدریجی میباشد. حشره كامل از برگ درختان میوه تغذیه مینماید. حشره ماده پس از جفتگیری تخمهای خود را به طور تكتك در روی تنه و شاخههایی كه بیشترین مقدار آفتاب را دریافت میكنند، میگذارد. دوره نشو و نمای جنینی در طبیعت 8 تا 13 روز و دوره لاروی آن4 ماه در حالیكه دوره لاروی گونه S.davatchii ده ماده میباشد.
مسیر حركت لارو در درختان جوان و نیمه مسن از بیرون مشخص، بدین معنی كه این مسیر به علت عكسالعمل شدید گیاه كه بوسیله ترشح صمغ خودنمایی میكند متورم شده و میتركد. از شكافهای ایجاد شده صمغ پوشیده از فضولات و باقی مانده گیاهی ناشی از فعالیت لاروها، خارج میشود. لارو در مسیر خود آوندهای آبكش را قطع كرده و اگر حركات آن دورانی باشد به علت تخریب بیشتر آوندهای آبكش باعث خشكیدن عضو مورد حمله میگردد. منطقه فعالیت لاروها به علت گرما دوست بودن آنها اكثراً محدود به قسمتی از گیاه است كه بیشتر آفتاب میگیرد. پوست قسمت مورد حمله بعد از مدتی خشكیده و میریزد در این صورت چوب یا سوراخهای ایجاد شده روی آن كه مدخل خانههای شفیرگی میباشند، دیده میشود. لاروها پس از رسیدن به رشد كافی در قمست عریض دالان اطاق شفیرگی خود را داخل چوب تعبیه میكنند، سراسر پاییز و زمستان به صورت پیش شفیرگی طی میگردد. در اوایل بهار پیش شفیرهها تبدیل به شفیره میشوند و پس از 10 تا 16 روز به حشره كامل تبدیل میشوند.
کنترل:
1ـ درختان میوهای که مورد حمله این حشره واقع میشوند از دسته هستهدارها هستند. گونههای درختان هستهدار در مقابل حملات حشرات چوبخوار و یا هر عامل دیگری كه منجر به ایجاد شكاف، سوراخ و
یا هر نوع پارگی گردد با ترشح صمغ از خود واكنش نشان میدهند. اگر درخت به حد كافی قوی
باشدصمغ ترشح شده لارو یا حشره كامل حمله كننده را خفه كرده و آن را از پیشروی باز میدارد. ولی باید توجه داشت كه همین ترشح صمغ كه منجر به نابودی تعدادی از افراد حشره چوبخوار میشود در عوض باعث ضعف درخت نیز شده و گیاه را برای حمله مجدد افراد دیگر حشره چوبخوار آماده میسازد. ترشح صمغ علاوه بر خفه كردن تعدادی از افراد چوبخوار سبب از بین رفتن لاروهای ریز تازه از تخم خارج شده از طریق جلوگیری از ورودشان به داخل پوست و شاخه به علت
سفت بودن بش از حد میشود.
• پارازیتوئید لارو Atanycolus sculpturatus (Hym.: Braconidae)
• پارازیتوئید لارو Oxysyohus sp. (Hym.: Pteromalidae)
3ـ بهترین راه درمان مبارزه با این آفت و سایر آفات چوبخوار تقویت درختان با عملیات به زراعی از قبیل: آبیاری به موقع و كافی، دادن كود، هرس به موقع، یا بیل كردن و نیز انتخاب محل مناسب برای كشت درخت میباشد. درختان سالم و قوی بندرت مورد حمله این گونه آفات قرار میگیرند.
خوشهخوار انگور Lobesia botrana
(Lep: Tortricidae)
در ایران فقط روی انگور گزارش شده است. در بهار لاروهای جوان نسل اول از جوانههای گل دهنده و غنچه تغذیه كرده و روی آنها را با تارهایی میپوشانند. در برخی موارد نیز از جوانههای شاخهزا تغذیه كرده و در نتیجه سبب خشكیدن گلها و جوانهها و ریزش آنها میگردند. لاروهای نسل دوم از گوشت غوره تغذیه مینمایند. بر اثر تغذیه پوست غوره منظره خاكی رنگی پیدا نموده، چروك برداشته و ح بهها میریزند. لاروهای نسل سوم از انگورهای رسیده تغذیه میكنند. ابتدا از گشت و سپس از پوستهای رسیده میخورند. محل فعالیت آفت بوسیله تارهایی روی خوشه مشخص میباشد. خوشههای آلوده مورد حمله انواع قارچها قرار گرفته خسارتهای ثانویه را بوجود میآورند. لاروهای نسل بعدی آفت حتی روی انگورهایی كه برای تهیه كشمش اختصاص داده میشوند به انبار منتقل و در آنجا تا بهار سال آینده به سر میبرند. خسارت این آفت در كشت دیم روی انگور به مراتب كمتر از انگور كشت آبی میباشد و به همین جهت در اكثر مناطق دیم مبارزه با آفت معمول نمیباشد.
زیستشناسی
این آفت در منطقه شیراز (معتدله) دارای چهار نسل در سال میباشد. ظهور اولین پروانه در اوایل فروردین و اوج پرواز نسل اول آفت در اواخر فرویدن تا اوایل اردیبهشت میباشد. اوج پرواز نسل دوم تقریباً در دهه سوم خرداد، اوج پرواز نسل سوم در اواخر تیر تا اوایل مرداد و اوج پرواز نسل چهارم در اوایل شهریور میباشد. در منطقه سوریان آباده (سردسیر) آفت سه نسل در سال دارد. ظهور اولین پروانه در اوایل اردیبهشت، اوج پرواز نسل اول در اواسط تا اواخر اردیبهشت، اوج پرواز نسل
دوم در اواسط تیر و بالاخره اوج پراز نسل سوم در اواخر مرداد تا اوایل شهریور میباشد. بیشترین خسارت مربوط به نسل سوم آفت است. بهترین زمان مبارزه بر علیه آفت یك هفته تا ده روز بعد از تشكیل اوج بروز نسل دوم میباشد. دوره جنینی 8 تا 10 روز، دوره لاروی 17 تا 18 روز و چهار سن لاروی دارد. دوره شفیرگی 7 تا 8 روز و دوره نشو و نما برای یك نسل 32 تا 36 روز طول میكشد. این آفت در اطراف تهران سه نسل در سال دارد. زمستان را به صورت شفیره در پیله سفید
ابریشمی زیر پوست ساقه مو و در زیر برگهای ریخته شده موستان میگذراند. مادهها تخمهای خود را به صورت انفرادی روی بند خوشهها و حبهها قرار میدهند.
کنترل:
1ـ انتخاب انواع موهایی كه خوشه متراكم ندارند.
2ـ احداث باغ به صورت ردیفی و در روی داربست موازی، چون كرم خوشه خوار انگور اغلب به موستانهایی كه فاقد داربست بوده و موها به شكل گسترده روی زمین یا پشتهها باشند، حمله مینماید.
3ـ هرس هر ساله مو برای جلوگیری از تجمع شاخههای اضافی، سوزاندن علفهای هرز و برگهای خشك در پاییز، شخم عمیق و استفاده از یخ آب زمستانه برای از بین بردن شفیرههای زمستان گذران
کنترل شیمیایی:
نوبت اول سمپاشی در مرحله غنچه و قبل از باز شدن گلها. نوبت دوم زمان غوره و نوبت سوم در شروع آبدار شدن میوه
1 دیازینون WP40% و 15 درهزار
2 زولون EC35% ،، ،، ،،
3 تری کلروفن sp80% و 15 در هزار (دیپترکس)
4 دیازینون EC60% ،، ،، ،،
5 اتیون EC47% ،، ،، ،،
کرم سیب codling moth
Cydia pomonela
Lep: Tortricidae
کرم سیب (تخم خوار سیب) آفتی جهانی است. در ایران آفت در تمام مناطق کشت سیب دیده می شود. علاوه بر سیب به درختانی چون به، گلابی، زردآلو، خرمالو، گردو، گوجه، آلو، آلوبالو، بادام وانار حمله می کند.
کرم سیب در واقع تخم خوار است وبرای رسیدن به دانه از بافت میوه نیز تغذیه می کند. حمله آفت در مراحل اولیه رشد میوه باعث ریزش آن میشود.
بیولوژی:
کرم سیب زمستان را به صورت لارو کامل در داخل پیله های سفیدرنگ ضخیم می گ
ذراند.لارو درون پیله، در بهارتبدیل به شفیره می شود و همزمان با پایان یافتن دوره گلدهی دوران شفیرگی هم به اتمام میرسد وحشرات بالغ ظاهر می شوند. حشرات بالغ از شهد گلها استفاده می کنند. این حشرات روی کاسبرگ، گلبرگ، نهنج و حتی سرشاخه ها معمولاً انفرادی(2تا3تایی) تخم می گذارند. لاروهای نسل اول از دم میوه وارد میشوند و لاروهای نسل بعد از هر جای دیگر وارد میشوند.تعدادنسل کرم سیب به دو عامل درجه حرارت و طول روشنایی روز بستگی دارد. در فارس 2-3 نسل دارد.
کنــتــرل آفت کرم ســــیب:
کاربرد Sexpheromon(Codlemon) نام تجاری فرمون کرم سیب در IPM به سه روش:
الف. پیش آگاهی Monitoring :
در این روش کپسولهای حاوی فرمون مصنوعی در تله ها تعبیه می شوند و شب پره هایی که آماده جفت گیری هستند را شکار می نماید. این شیوه به آماربرداری دقیق و مرتب نیاز دارد. با کمک این روش تعداد دفعات سمپاشی کاهش می یابد. باید توجه داشت آمار تله ها را برای دقت عمل بیشتر با فنولوژی گیاه و درجه حرارت موثر(dd ) تطبیق میدهند.
ب. اختلال در جفتگیری Mating disruption:
در این روش سطح باغ را بوسیله فرمونهای مصنوعی بصورت اشباعی پوشش می دهند. در این روش پروانه های نر ازبین نرفته و تنها از جفت گیری باز می مانند.
ج. شکار انبوه Mass trapping :
در این روش تعداد زیادی تله فرمونی بکار می رود. بدین طریق تعداد زیادی از پروانه های نــــر گرفتار می شوند(کاهش جفتگیری و تخم گذاری).
کاربرد میکروارگانیسم های بیماری زا مانند: ویروس گرانولوسیس کرم سیب C.P.G.V با نام تجاری Granupom & Carpovirusin
استفاده از زنبورهای پارازیتوئید تخم کرم سیب مانند : Trichogramma cacoeciae و T.evanescens و T. embryophagum
کنترل شیمیائی:
فوزالن(زولون) EC35% و 15 در هزار
آزینفوس متیل(گوزاتیون) EC20% و 2 درهزار
دیازینون EC60% و 1 درهزار
دیازینون WP40% و 15درهزار
اتریمفوس(اکامت) EC50% و 1در هزار
آزینفوس متیل WP20% و 2در هزار
توصیه: زمان مبارزه با آفت براساس اطلاعیه های پیش آگاهی(معمولاً در پیک پرواز و لاروهای سنین پائین پیش از نفوذ به داخل میوه)
1) پاک کردن و ازبین بردن پوسته های درخت (از بین بردن پناهگاه زمستانی آفت)
2) بستن گونی دور تنه درخت و بازدید مرتب آن وازبین بردن لاروهایی که جهت شفیره شدن به این محلها پناه می آورند.
3) از بین بردن میوه های آلوده در سراسر سال
کرم سفید ریشه Polyphylla ollivieri (Lep: Scarabaeidae)
این حشره در اكثر مناطق ایران وجود دارد و از ریشه گیاهان مختلفی تغذیه مینماید. از این جهت میتوان به گیلاس، گلابی، سیب، به، هلو، گوجه، آلو، زردآلو، آلبالو، انار، مو، تاج خروس وحشی، گونههای Chenopodium، خیار، بادمجان، لوبیاسبز، كدو، سیبزمینی، یاس بنفش، برگ بو، برگ نو، گلایول، چمن، تبریزی، بید و نارون اشاره نمود.
زیستشناسی
این حشره طول یك نسل را در 3 سال طی میكند. در شریط مساعد تغذیهای و خاك میتواند یك نسل را در طی دو سال بگذراند. زمستان را به صورت لارو به سر میبرد و در بهار سال سوم قبل از آنكه وارد مرحله شفیرگی شود یك محفظه گلی برای خود درست میكند و در آنجا تبدیل به شفیره میشود (در برخی موارد خانه شفیرگی ساخته نمیشود). دوره شفیرگی 17 تا 24 روز میباشد.حشرات كامل از دهه سوم خردادماه تا دهه سوم مردادماه بسته به شرایط محیطی منطقه ظاهر میگردند. اوج خروج معمولاً در تیرماه است. حشرات كامل برای خروج در خاك سوراخهایی ایجاد و خارج میشوند. سپس از برگ درختان مثمر و غیرمثمر تغذیه مینمایند. تمام فعالیتهای حیاتی، تغذیه، جفتگیری و تخمریزی در غروب و اوایل شب انجام میگیرد.
در روز حشرات كامل بدون هیچ فعالیتی در لابهلای شاخ و برگ درختان و جاهای امن به سر میبرند. جفتیری در اوایل شب و اغلب در روی شاخهها انجام میشود. تخمریزی معمولاً چند روز (معمولاً 4 روز) بعد از جفتگیری انجام میشود. حشره كامل مادهبا پاهای جلویی خود زیر خاك رفته و در منطقهای مناسب كه غذای كافی برای لاروسن اول وجود دارد تخمریزی میكند. تخمها به صورت انفرادی یا دستههای تا شش عددی در عمق صفر تا 12 سانتیمتری خاك گذاشته میشود. دوره جنینی یا Incobation period در منطقه كرج و شهریار 30 تا 35 روز است. حشره دارای 3 سن لاروی است. لارو سن اول از مواد هوموسی یا ریشه علفهای هرز و سنین دو و سه لاروی از ریشه درختان تغذیه میكنند. لارو در خاكهای مرطوب فعالیت بیشتری دارد. فعالیت این حشره در سطح باغ لكهای است.
مبارزه
1ـ جمعآوری حشرات كامل از اواخر بهار به بعد
الفـ جمعآوری حشرات در صبح زود بوسیله تكاندن درختان
بـ جمعآوری حشرات كامل با كمك نور چراغ
2ـ از بین بردن علفهای هرز سطح باغ از علفهای هرز یكساله و چند ساله چون منبع غذایی خوبی
برای لاروهای سن اول است.
3ـ شخم زمستان و جمعآوری لاروها در اسفندماه
4ـ مبارزه شیمیایی با استفاده از دیازینون (3 تا 35 لیتر) و پودر وتابل لیندین 10 كیلو در هكتار به طریق محلول پاشی پای درخت در اوایل بهار و اوایل تابستان. بهتر است بعد از ریختن محلول پای درخت آبیاری سبکی نیز انجام شود.
5ـ امروزه از باكتری Bacillus popilliae بر علیه این آفت استفاده میكنند كه باعث بوجود آمدن بیماری شیری (Milky disease) در لاروها میشود.
6ـ قارچ Metarrhizium anisopliae نیز روی لاروها تأثیر دارد.
پروانه مینوز مرکبات Citrus leaf-miner
Phyllocnistis citrella
Lep: Gracillariidae
این حشره در مناطق گرمسیردر تمام فصول سال فعال است. هر کجا که سرمای زمستانه وجود داشته باشد زمستان را به صورت حشرات کامل در زیر برگهای خشک وپناهگاههای دیگر به سر می برد. حشرات کامل معمولاً تخم های خود را در سطح زیرین برگ و در داخل پارانشیم قرار می دهند. دوره جنینی تخم 2 تا 13روز به طول می انجامد . لاروها پس از خروج زیر کوتیکول برگ دالان های کج ومعکوج ایجاد می کنند.دوره لاروی بین 45 تا 23روز و شفیرگی 5 تا24 روز به طول می انجامد.طول دوره رشدی حشره متناسب با درجه حرارت واز2تا 8 هفته متغیرمی باشد و می تواند سالیانه 8 تا 11 نسل در سال داشه باشد. پروانه های مینوز بیشترین خسارت را در نهالستان های مرکبات ایجاد می کنند. روی درختان مسن وپارور اهمیت چندانی ندارد. گاهی برگهای جوان را مانند شته لوله می کنند ویا در بعضی از قسمتها خشکیدگی ایجاد می نمایند.
کنترل شیمیایی: مصرف سموم زیر برای نهالستانها پیشنهاد می شود.
نام عمومی سم نام تجاری فرمولاسیون مقدار مصرف
1 دیفلوبنزورون دیمیلین wp25% 5/. درهزار+ 3/. درصد روغن
2 ایمیداکلوپراید کونفیدور SC35% 4/. درهزار + 3/. درصد روغن
زنبور بلاستوفاگا Blastophaga pesenes
(Hym: Aganoidae)
یكی از مسائل عمده درختان انجیر در باغها و تك درختهای انجیر در باغچهها و منازل، ریزش میوهها قبل از رسیدن میباشد. عدم تلقیح گلها توسط زنبور بلاستوفاگا یكی از عوامل ریزش میباشد. بر اساس مطالعات انجام شده زنبور بلاستوفاگا دارای سه نسل در سال میباشد. سیكل زندگی آن در روی میوههای انجیر وحشی سپری میشود. باغداران در اواسط خردادماه همزمان با ظهور زنبورهای نسل دوم، از میوههای وحشی بهار جهت تلقیح میوههای خوراكی
استفاده مینمایند. استفاده از انجیر بر توسط باغداران به همین منظور صورت میگیرد. انجیر بر نوعی میوه نارس و سبز است. در بهار از درختان نوعی انجیر به نام انجیر كوهی Ficus carica كه بیشتر درجنگلها و دامنه كوهها میرویند جمعآوری میشود و برای میوه دادن بیشتر درختان انجیر دانهدار و جلوگیری از ریزش، آنها را به نخ میكشند و مانند رشتههای تسبیح به شاخههای درخت آویزان میكنند. یا این كه شاخههای درخت انجیر زنبور تلقیح كننده انجیر كوهی مذكور را كه حاوی میوههای نارس انجیر بر میباشد قطع كرده و در لابهلای شاخ و برگ درختان اصلی قرار میدهند تا زنبور بلاستوفاگا از آنها خارج و كار تلقیح گلها را انجام دهد.
این زنبور هنگام خروج از میوههای انجیر وحشی آلوده به دانههای گرده بوده و در تلاش برای داخل شدن به میوه انجیر خوراكی، مادگی گلهای آن را كه دهانه سوراخ انتهایی (Ostiol) قرار دارند بارور میكند و موجب تشكیل میوه خوراكی میگردد. متأسفانه این زنبور مفید توسط زنبوری از خانواده Torymidae با نام Philotrypeysis caricae پارازیته میشود.
زنبور سیاه گوجه Hoplocampa minuta
(Hym.: Tenthreinidae)
به درختان آلو، گوجه و زردآلو و ندرتاً گیلاس حمله مینماید. لارو از مغز و هسته آنها تغذیه نموده و موجب ریزش میوه میگردد. گوجههای زودرس و آلوچه به ین آفت حساس میباشند.
زیستشناسی
زمستان را به صورت لاروهای كامل در عمق 5 تا 15 سانتیمتری در زیر خاك و در درون پیلههای قهوهای و بیضی شكل میگذرانند. لاروهای زمستان گذران در آخر زمستان و به محض گرم شدن هوا تبدیل به شفیره میشوند. قبل از باز شدن شكوفه درختان میزبان یا مصادف با آن حشرات
كامل ظاهر میشوند. حشرات كامل پس از مدتی تغذیه از نوش گلها با تخمریز اره مانند خود نسج كاسبرگها یا نهنج را سوراخ كرده و در داخل آن یك عدد تخم میگذراند. لاروها پس از خروج از تخم خود را به دانه میوه میرسانند و با تغذیه از آن باعث ریزش میوه میگردند. هر لارو تا پایان تغذیه خود چندین میوه را سوراخ میكند. هر حشره ماده حدود 50 تا 70 تخم میگذارد. دوره نشو و نمای لاروی حدود 25 تا 30 روز است و به همین صورت زمستان را به حالت دیاپوز میگذراند. بناراین یك نسل در سال دارد.
کنترل:
1ـ بیل زدن و زیر رو كردن خاك اطراف درختان برای مقابله با لاروهای زمستان گذران
2ـ كاشت واریتههای مقاوم
کنترل شیمیایی: در صورت لزوم پس از ریزش سه چهار گلبرگها
1 اندوسولفان EC35% و 15 در هزار 2 دیازینون wp40% و 1 درهزار
3 فوزالن EC35% و 15 درهزار
زنبور مغزخوار بادام Eurytoma amygdalia
(Hym.: Eurytomidae)
زیستشناسی
زمستان را به صورت لاروهای كامل در داخل میوههای خشك شده در سطح زمین یا روی درخت میگذراند. لاروهی زمستان گذران معمولاً كمی قبل از تشكیل شدن شكوفه بادام تبدیل به شفیره میگردند. حشرات كامل مصادف با ریختن گلبرگها ظاهر شده و پس از مختصری تغذیه از شبنم و مایعات دیگر در داخل نسج میوههای تازه تشكیل شده تخم میگذراند. هر حشره ماده حدود 120 تا 150 عدد تخم میگذارد. تخمها به فاصله 2 تا 3 هفته باز میشوند. لاروها پس از خروج از تخم با حفر تونلی خو را به دانه میرسانند و از دانههای در حال رشد تغذیه میكنند. دوره لاروی حدود 10 تا 11 ماه طول میكشد (تمام تابستان، پاییز، زمستان و قسمتی از بهار). این حشره بیش از یك نسل در سال ندارد ولی گاهی لاروهای كامل كه دوران دیاپوز را میگذرانند ممكن است تا دو سال در داخل میوههای آلوده به حالت انتظار باقی بمانند.
کنترل:
جمع آوری همگانی و معدوم نمودن میوه های آلوده روی درخت و زیر درخت.
زنبور مغزخوار سیاه پسته Eurytoma plotnikovi
(Hym.: Eurytomidae)
زیستشناسی
زمستان را به صورت لارو كامل در داخل میوه به سر میبرد. میوههای آفت زده معمولاً روی درخت باقی مانده و در موقع برداشت محصول مانند میوههای سالم به زمین نمیریزند. این لاروها همزمان با رشد جوانههای پسته تبدیل به شفیره میشوند و حشرات كامل برای خارج شدن از میوه سوراخ دایرهای شكمی روی پوست تعبیه میكنند. خروج حشرات كامل از اواسط اردیبهشت تا یك ماه بعد ادامه دارد. حشرات ماده به فرو كردن تخمریز در داخل میوه در آن فقط یك عدد تخم میگذارند. هر حشره ماده 40 تا 70 عدد تخم میگذارد. لاروها بدون این كه داخل مغز میوه شوند از یك طرف آن را میخورند. پستههای مبتلا كوچك و ضعیف مانده و پوست آنها چروك خورده و تیره رنگ میشوند. لاروها به همین صورت زمستان را پشت سر میگذارند. بنابراین یك نسل در سال دارد.
مبارزه
بهترین راه مبارزه، مبارزه مكانیكی از طریق جمعآوری و سوزاندن میوههای آلوده ریخته شده زیر درخت یا باقی مانده روی درخت میباشد زیرا لارو داخل میوه زمستانگذرانی می کند.
زنبور مغزخوار طلایی بسته Megastigmus pistaciae
(Hym.: Torymidae)
زیستشناسی
این حشره نیز زمستان را به صورت لارو كامل داخل میوههای خشكیده روی درخت به سر میبرد. این لاروها در بهار تبدیل به شفیره میشوند. حشرات كامل مصادف با تشكیل میوه به پرواز درمیآیند. مادهها ظاهراً قادرند به طریق پارتنوژنز تولید مثل نمایند تخمگذاری شبیه به گونه قبلی
است با این تفاوت كه گاهی در هر میوه دو تا تخم میگذارند. لاروها پس از داخل شدن به زیر پوست از لپهها تغذیه میكند و آندوكارپ را باقی میگذارند در حالی كه لاروهای گونه قبل از تمام قسمتهای مغز حتی پوسته نازك روی آن نیز میخورند. دوره زندگی لارو 35 تا 40 روز است. پس از این مدت لارو در داخل میوه تبدیل به شفیره میشود و به فاصله یك هفته تا ده روز بعد از آن حشره كامل خارج میگردد. سوراخ خروجی حشرات كامل نسل بهاره به دلیل این كه پوست
خارجی یا Pericarp تازه است با گونه قبلی و نسل بعدی این آفات متفاوت است و مانند دهانه آتشفشان كمی برآمدگی نشان میدهد. حشرات كامل نسل بهاره اوایل تابستان ظاهر میشوند و بلافاصله شروع به تخمریزی میكنند. مانند حشرات كامل نسل زمستانه، این حشرات نیز در
داخل میوه تخمریزی میكنند و چون هنوز پوست داخلی سخت نشده میتوانند به مغز پوست راه پیدا كنند (Mesocarp). البته مادههایی كه دیرتر ظاهر میشوند، لاروهای آنها موقعی از تخم خارج میشوند كه پوسته پسته سخت شده در این صورت نمیتوانند داخل مغز شده و لذا از بین میروند. دو نسل در سال دارد.
کنترل:
مبارزه مكانیكی از طریق جمعآوری و سوزاندن میوههای آلوده ریخته شده زیر درخت یا باقی مانده روی درخت.
زنجره پسته (شیره تر) Idiocerus stali
(Hom.: Cicadellidae, Bythoscopinae)
از آفات مهم پسته در اغلب مناطق پسته خیز كشور میباشد. از نواحی قزوین، اطراف تهران، كاشان، یزد، اردكان، كرمان، خراسان، دامغان و فارس گزارش شده است.
زیستشناسی
یك نسل در سال دارد. زمستان را به صورت حشره كامل در زیر پوست و شكاف تنه درختان پسته و سایر پناهگاهها میگذارند. در اوایل بهار حشرات كامل در روی جوانهها نشسته و تغذیه میكنند. پس از این كه حشره جوانه را ترك كند از محل تغذیه، شیره گیاهی به صورت قطراتی خارج
میگردد. مادهها به مجرد باز شدن برگها و خوشههای گل تخمریزی میكنند. اینها به كمك تخمریز خود در نسوج شاخههای جوان همان سال و دمبرگ و دم گل، سوراخی تعبیه كرده و در هر سوراخ 2 عدد تخم نزدیك به هم قرار میدهند. مادهها دور تخمها و مدخل سوراخ را بوسیله ترشحاتی كه بعداً سیاه رنگ میشوند، میپوشاند. مادهها دم خوشه میوه را برای تخمریزی ترجیح میده
ند به همین جهت كمتر روی درختان نر دیده میشوند.
تخمها كشیده و سفید رنگ است و تعداد آنها برای هر حشره ماده گاهی به 100 عدد میرسد. دوره تخمریزی حدود 15 تا 35 روز طول میكشد. خروج پورهها مقارن با خاتمه گل و تشكیل میوه است. دوره پورگی جمعاً 30 تا 40 روز و پورهها 3 بار جلد عوض میكنند و كامل میشوند. خسارت عمده مربوط به پورههای زنجره میباشد. فعالیت حشرات با ترشح عسلك همراه است كه شاخه و برگ و حتی زمین سایهانداز درختان را خیس میكند. اتلاق كلمه شیره تر به این آفت از همین لحاظ است. در اثر تغذیه این آفت، میوههای تازه تشكیل شده به شدت میریزند و روی خوشهها میوهای باقی نمیماند. زنجرههای بالغ آنچنان تغذیهای نداشته و از آبان ماه به بعد به پناهگاههای زمستانه خود میروند.
کنترل زنجره پسته:
1ـ استفاده از فوزالون (زولون) به نسبت 2- 15 در هزار و اندوسولفان (تیودان) به نسبت2 درهزار با مشاهده اولین پورهها پس از گلدهی درختان پسته
2ـ استفاده از كارتهای چسبنده زرد رنگ در دو نوبت، نوبت اول از اواسط دهه اول فروردین ماه همزمان با پیدایش نوك سبز جوانهها و نوبت دوم نیمه دوم اردیبهشت ماه میباشد.
زنجره خرما Ommatissus binotatus
(Hom: Fulgoroidea)
زنجره خرما علاوه بر نخلهای خرما به نخلهای زینتی نیز صدمه وارد میكنند. حمله آن با ترشح فراوان عسلك همراه است. به همین لحاظ سطح برگها از قارچهای مولد دوده نیز پوشیده میشود. میوههای درختان آلوده كوچك، چروكیده و فاقد رشد كافی میباشند. درختانی كه در مجاورت نهرهای آب قرار گرفتهاند آلودگی بیشتری نشان میدهند.
زیستشناسی
این حشره زمستان را به صورت تخم در داخل نسوج برگ و ندرتاً دمبرگ گیاه میزبان سپری میكند. خروج پورههای زنجره از تخم از نیمه دوم اسفندماه شروع میشود و تا اوایل خردادماه سال بعد ادامه پیدا میكند. دوره نشو و نمای پورهها حدود چهل و پنج روز طول میكشد و در این مدت 5 بار جلد عوض میكنند. زنجرههای بالدار نسل زمستانه از اوایل اردیبهشت ماه به تدریج ظاهر و تا اواخر تیرماه مشاهده میشوند. زنجره ماده پس از جفتگیری با زنجره نر تخمریزی مینماید. این تخمها
را نسل تابستانه مینامند. نشوونمای پورههای نسل تابستانه از اواسط تیرماه با باز شدن تخما آغاز و تا اواخر مهرماه به طول میانجامد. زنجرههای نسل دوم یا نسل تابستانه تخمهای نسل زمستانه را تولید خواهند كرد كه به همین صورت نیز زمستان را میگذرانند. بنابراین این حشره دو نل در سال دارد.
کنترل:
1ـ رعایت فاصله درختان بین 8 تا 10 متر
2ـ انجام هرس سبز بعد از تخمگذاری حشره
کنترل شیمیایی: همزمان با تفریخ کامل تخمها
1 فوزالن(زولن) EC35% و 3- 2 لیتر در هکتار
2 دیازینون EC60% و 2- 15 لیتر ،، ،،
3 کلرپیریفوس متیل EC40% و 2 در هزار (رلدان)
زنجره مـــو Cicadatra ochreata
(Hom.: Cicadidae)
این زنجره یكی از آفات مهم مو در ایران است. در تمام مناطق موكاری وجود دارد. علاوه بر مو به بسیاری از گیاهان دیگر مانند سنجد، سیب، آلبالو، به، سپیدار، زبان گنجشك، نارون، ازگیل ژاپنی، تبریزی، پسته، انار، گلابی و هلو صدمه میزند.
نحوه خسارت
حشره بالغ بر روی سرشاخههای مو و سایر درختان میزبان تخمریزی مینماید. بر اثر تخمریزی حشره قسمتی از بافت گیاه از فعالیت باز مانده و در روی آن برآمدگیهایی بوجود میآید كه سبب شكنندگی سرشاخه میشود. این سرشاخهها اغلب ضعیف و گاهی خشك میشوند. پورههای آفت پس از خروج از تخم داخل خاك شده و روی ریشههای مو مستقر میگردند. پس از استقرار برای تغذیه، خرطوم خود را در نسج ریشه فرو برده و به شدت شروع به تغذیه میكنند. در
موستانهایی كه این آفت شیوع دارد پایه مو تدریجاً ضعیف گشته و سرانجام میخشكد. پایههای آلوده اغلب رشد بسیار كم دارند، برگها زرد میشود و میوهها بسیار كم و ریز هستند.
زیستشناسی
زنجرههای كامل از اوایل تابستان به بعد در موستانها دیده میشوند. پس از خروج از جلد شفیرگی معمولاً پروازهای كوتاه میكنند. پس از 5 تا 7 روز جفتگیری كرده و یكی دو روز بعد تخمگذاری مینمایند. تخمها در دو ردیف به طور مورب داخل شاخههای چوبی نشده در طرفین شیاری كه حشره با تخمریز خود میسازد قرار داده و روی آنها را با ترشحات بدن میپوشاند. دوره رشد جنینی حدود یك ماه است. دوره زندگی حشرات كامل در طبیعت 11 تا 12 روز میباشد. تعداد متوسط تخم در یك زنجره ماده حدود 30 تا 35 عدد میباشد. پورهها پس از خروج از تخم به زمین افتاده داخل خاك میشوند. پورهها در كنار ریشهها اتاقكی از گل برای خود ساخته از شیره گیاهی میماند. پورهها دوست دارند در شرایط كاملاً مرطوب زندگی كنند. دوران پورگی این آفت حدود چهار سال است. پورههای سن چهارم پس از پایان دوره تغذیه از خاك خارج شده و از تنه درختان
یا قطعات سنگ و غیره بالا رفته تبدیل به مرحلهای كه اصطلاحاً شفیره نا میده میشود، میگردند. بعد از طی مرحله شفیرگی جلد آنها با یك شكاف طولی از هم باز شده و حشره كامل بالدار از آن خارج میگردند. خاكهای رسی و سنگین برای فعالیت پورهها مناسبتر است و این آفت در چنین خاكهایی خسارت بیشتری ایجاد میكند. طول دوره یك نسل ممكن است 4 تا 5 سال طول بكشد.
کنترل:
1ـ استفاده از زمینهای شنی، ازدیاد آبیاری و تقویت زمین بوسیله كودهای حیوانی شیمیایی
2ـ پیوند واریتههای مرغوب روی پایههای مقاوم
3ـ بیل زدن پای درخت و سوزانیدن علفهای هرز باغات و اطراف آنها
4ـ هرس سرشاخههای آلوده به تخمریزی زنجرهها در بهار و سوزانیدن آنها
5ـ آب تخت نمودن باغات
کنترل شیمیایی:
از سموم دیازینون و مالاتیون به روش سمپاشی پای بوته ها علیه پوره های داخل خاک ، سمپاشی سطح خاک در موقع خروج شفیره ها ، همچنین سمپاشی درختان استفاده می کنیم.
سپردار بنفش زیتون Parlatoria oleae
(Hom.: Diaspididae)
این حشره اگرچه برای اولین بار از روی درختان زیتون جمعآوری شده است ولی به عده زیادی از درختان میوه دانهدار، هستهدار، گیاهان زینتی و جنگلی حمله مینماید. این سپردار روی برگ، شاخه، تنه و میوه زندگی میكند و در محلی كه خرطوم خود را در بافت گیاه فرو مینماید، كلروفیل گیاه میزبان از بین رفته و به جای آن لكه گرد و قرمز ارغوانی رنگی به وجود میآید. در روی تنه و
سرشاخه محل تجمع شپشكها، لكههای قهوهای رنگ مشاهده میشود كه تصور میرود یك نوع بیماری فیزیولوژیك باشد. این وضعیت روی میوههای مختلف نیز مشاهده میشود و اغلب ممكن است با علائم بیماریهای گیاهی خاص اشتباه شود. حمله و تغذیه این شپشك باعث ضعف درختان میوه و آماده شدن آنها برای حمله سوسكهای پوستخوار و سایر آفات درجه دوم میشود.
زیستشناسی و مشخصات
در نقاط معتدل سرد زمستان را به صورت پوره سن دو و در نواحی گرمتر به صورت حشرات كامل نابالغ در روی شاخهها و تنه درختان به سر میبرد. حشرات ماده به رنگ بنفش تیره، فاقد بال، پا و شاخك میباشند. بدن حشره را پولك خاكستری رنگی پوشانده است و جلد لاروی به رنگ قرمز در كنار سپر قرار دارد. حشرات ماده در اواخر فروردین ماه و اوایل اردیبهشت ماه شروع به تخمریزی میكنند. دوره نشو و نمای جنینی حدود 20 روز میباشد. پس از آن پورهایی به رنگ ارغوانی روشن از تخم خارج میشوند كه دارای شش پا و یك جفت شاخك مودار میباشند. سطح بدن نیز از موهای پراكنده پوشیده است. پورهها به آسانی بوسیله باد منتقل میشوند. دوره زندگی بسته به شرایط فصل در حود 30 تا 50 روز است و 2 تا 3 نسل در سال دارد.
کنترل:
كفشدوزكهای شكارگر Col.: Coccinelidae
1- Chilocorus bipustulatu s 2- Exochomus quadripustulatus
زنبورهای پارازیتوئید Hymenoptera: Aphelinidae
1- Fiscus testaceus 2- Aphytis proclia 3- Aphytis mytilaspidis
4- Aphytis chrysomphali var. mazandranica 5- Aphytis maculicornis
کنترل شیمیایی:
مبارزه شیمیایی باید زمانی باشد كه شپشك در مرحله Crawler باشد و 75% پورههای از زیر سپر خارج شده باشند.
1 آزینفوس متیل(گوزاتیون) EC20% و 2در هزار
2 اتیون EC47% و 15 درهزار
3 اتریمفوس(اکامت) EC50% و 1در هزار
4 کلرپیریفوس(دورسبان) EC40.8% و 15- 1 درهزار
5 روغن امولسیون شونده O 80% و 05 درصد
مبارزه زمستانه: این مبارزه اغلب در مورد گونههایی عمل میشود كه حشره به صورت پوره و یا حشره كامل میباشد. این روش در مورد شپشكهای زیر خانواده Lecaninae كه دارای بدن بدون محافظ میباشند خیلی مؤثر است (مانند شپشك سیاه زیتون). سمپاشی زمستانه اواخر زمستان به صورت
روغنپاشی (سموم روغنی Volk) پس از سپری شدن اوج سرمای زمستان و قبل از بیداری درختان انجام میشود (روغنهای زمستانه دارای هیدروكربن اشباع كمتری هستند).
سپردار زرد شرقی مركبات Aonidiella orientalis
(Hom.: Diaspididae)
یكی از آفات مهم مركبات خوزستان، فارس (باروس)، هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان میباشد. به تعداد زیادی گیاهان علفی و درختچههای مثمر و غیر مثمر نیز حمله مینماید. لیمو شیرین به این آفت حساس، لیموترش نیمه حساس یا نیمه مقاوم و ترنج، نارنگی، پرتقال و نارنج مقوم میباشند. این شپشك بیشتر روی میوه و برگ مشاهده میشود. مهمترین عامل بقای شپشك و فعالیت آن دمای مناسب میباشد و در مناطقی كه دما به زیر صفر میرسد قادر به فعالیت نیست. شروع فعالیت بسته به دمای منطقه از اول یا آخر فروردین آغاز و در نسلهای اول و دوم بیشتر روی برگها و نسلهای سوم، چهارم و پنجم بر روی میوهها دیده میشوند. زمستان گذرانی به صورت مادههای كامل بر روی برگها و یا میوهها میباشد.
مبارزه
1ـ زنبور پارازیتوئید مراحل اول پورگی
• Enoarsia aurantii (Hym.: Aphelinidae)
2ـ كفشدوزكهای شكارچی
• Exoehomus nigromaeulatus
• E. quadripustulatus
• Chilocorus bipustulatus
• Exoehomus undulatus
سپردار سان ژوزه Son Jose scale
Quadraspidiotus perniciosus
(Hom.: Diaspididae, Aspidiotini)
فعالیت این حشره در استانهای گیلان و مازندران محرز میباشد. تردیدی وجود ندارد كه این سپردار نقاط بیشتری را در ایرانز یر پوشش خواهد برد. كوثریو فرحبخش آن را روی هلو، گوجه، گیلاس، سیب، گلابی، به، ازگیل، به ژاپونی، رز، اقاقیا، بید و تبریزی گزارش نمودند. حبیبیان آن را روز زردآلو و عبایی و عادلی آن را روی زالزالك دیدهاند. در دنیا بیش از 200 گونه گیاهی به عنوان میزبان دارد.
از نظر اهمیت اقتصادی این شپشك یكی از خطرناكترین سپردارها در دنیا محسوب میشود. این حشره كه همیشه به عنوان آفتی قرنطینهای باعث نگرانی جامعه كشاورزی ما بود در سال1346 برای اولین بار از روی درختان میوه كسما از بخش فون گیلان جمعآوری گردید. این شپشك پلیفاژ بوده و به علت فراوانی میزبان و تعداد زیاد نسل آن كنترل آن چندان راحت نمیباشد. این سپردار روی تنه، شاخه، برگ و میوه مستقر میشود. در مورد سیب و گلابی سبب بیآب شدن و بدشكل شدن میوه میگردد و گاهی سبب ریزش میوه گردیده همچنین از نظر وجود لكههای قرمز روی میوه ارزش آن را از نظر بازار پایین میآورد.
زیستشناسی
بر اساس بررسیهای ثقهالاسلامی این حشره در نواحی جلگهای استان گیلان دارای چهار نسل در سال بوده و زمستان را به صورت پورههای سن دوم میگذراند. در زمینه زمان مبارزه شیمیایی با این حشره و اینكه بهترین مرحله مبارزه شیمیایی همانا پورههای سن اول در نسلهای مختلف میباشد معتقد است كه این پورهها را میتوان در ماههای خرداد، مرداد و مهرماه در اوج تراكم خود دید.
کنترل:
زنبور پارازیتوئید
• Prospaltella perniciosi (Hym.: Aphelinidae)
• Aspidiotiphagus citrinus (Hym.: Eulophidae)
• پارازیت قارچی Fusarium Juruanum
کنترل شیمیایی:
مبارزه شیمیایی باید زمانی باشد كه شپشك در مرحله Crawler باشد و 75% پورههای از زیر سپر خارج شده باشند.
1 آزینفوس متیل(گوزاتیون) EC20% و 2در هزار
2 اتیون EC47% و 15 درهزار
3 اتریمفوس(اکامت) EC50% و 1در هزار
4 کلرپیریفوس(دورسبان) EC40.8% و 15- 1 درهزار
روغن امولسیون شونده O 80% 5/. درصد
سپردار سفید خرما Parlatoria blanchardi
(Hom.: Diaspididae)
این آفت به نخل زینتی و درختان خرمای جوان مخصوصاً درختانی كه در كنار نهرها و جاهای مرطوب باشند و همچنین پاجوشها خسارت میزند. سپردار معمولی خرما به برگ، ساقه و شاخههای اصلی و میوه حمله میكند. برگهای مبتلا پژمرده و زرد شده درخت ضعیف گشته و در مقدار محصول، كاهش محسوسی پیدا میگردد.
زیستشناسی
زمستان را به صورت حشره ماده نابالغ گذرانده و در بهار با مساعد شدن آب و هوا مادهها بالغ و شروع به تخمگذاری مینمایند. پورهها در اواسط بهار ظاهر میشوند و شروع به تغذیه از شیره گیاهی میكنند. پورهها معمولاً به سمت قسمتهای مركزی نخل حتی در روی برهای خیلی جوان كه هنوز باز نشدهاند تمایل بیشتری دارند. به علاوه میوههای نارس كه در سایه باشند بیشتر مورد حمله قرار میگیرند. تك درختهایی كه در فضاهای باز وجود دارند و در معرض نور شدید میباشند، كمتر مورد حمله قرار میگیرند. سه نسل كامل و یك نسل ناقص در سال دارد.
کنترل:
1ـ هرس سالیانه شاخههای پایین درخت و سوزاندن آنها
2ـ دشمنان طبیعی
• پرداتور Pharoseymnus ovoideus (Col.: Coccinellidae)
• پرداتور Chilocorus bipustulatus (Col.: Coccinellidae)
• پرداتور Cybocephalus palmarum (Col.: Nitidulidae)
• پرداتور Aphytis mytilaspidis (Hym.: Aphelinidae)
کنترل شیمیایی:
1 دیازینون EC60% و 15- 1 لیتر در هکتار در اردیبهشت.
2 مالاتیون EC57% و 3- 25 لیتر زمان: آبان و آذر
3 روغن پاشی 3% زمستانه
سپردار گوجه Diaspidiotus prunotum
Syn.: Aspidiotus prunorum
(Hom.: Diaspididae, Aspidiotini)
در تمام نقاط كشور كه درختان سردسیری كشت میشود انتشار دارد. از نظر میزبان از تمام هستهداران خانواده رزاسه و از روی سیب و زالزالك در اصفهان و به كرج گزارش شده است. محل خسارت شپشك روی شاخه و تنه میباشد كه با مكیدن شیره گیاهی باعث ضعف درخت میگردد. كوثری خسارت آفت را روی برگ نیز گزارش كرده است ولی تاكنون فعالیت آن روی میوه مشاهد نشده است.
کنترل:
زنبورهای پارازیتوئید
• Archenomus bicolor (Hym.: Aphelinidae)
• Habroleps tergrigorianae (Hym.: Aphelinidae)
کنترل شیمیایی:
. مبارزه شیمیایی باید زمانی باشد كه شپشك در مرحله Crawler باشد و 75% پورههای از زیر سپر خارج شده باشند.
1 آزینفوس متیل(گوزاتیون) EC20% و 2در هزار
2 اتیون EC47% و 15 درهزار
3 اتریمفوس(اکامت) EC50% و 1در هزار
4 کلرپیریفوس(دورسبان) EC40.8% و 15- 1 درهزار
5 روغن امولسیون شونده O 80% و 5/. درصد
سپردار واوی سیب Lepidosaphes malicola
(Hom.: Diaspididae)
این آفت به درختان سیب، هلو، گوجه، زردآلو و ندرتاً گلابی حمله میكند. در روی درختان بید، تبریزی، یاس و عده دیگری از درختان زینتی نیز مشاهده شده است. این آفت به سیبهای شفیعآبادی، شمیرانی، مورو، لاله و به خصوص سیب گلاب بیشترین خسارت را وارد میكند. سیبهای مشهدی و زرد و قرمز لبنانی كمتر آلوده میشود. سپردار واوی سیب به تمام قسمتهای هوایی درخت سیب از قبیل تنه، شاخه، برگ و میوه حمله مینماید. درختان آلوده دارای برگهای كوچك و پریده رنگ، میوههای بدشكل و ریز و سرشاخههای خشك میباشند.
زیستشناسی
سپردار واوی سیب زمستان را به صورت تخمهای سفید رنگ شكری به تعدادی در حدود 100 عدد در زیر سپر ماده میگذراند. تخمها دارای دیاپوز اجباری میباشند. پورهها در شرایط كرج در اواسط اردیبهشت ماه بیرون میآیند و به خوبی روی تنه درختان میزبان حركت میكنند و به سهولت توسط باد جابجا میشوند. پس از پیدا كردن محل مناسب بلافاصله تغییر جلد میدهند. پاها و شاخكها را از دست داده و ثابت میشوند. در این موقع در اطراف بدن حشره رشتههای مجعد مومی شبیه به پنبه مشاهده میشود كه به مرور متراكم شده و به صورت هالهای اطراف بدن حشره را
میگیرد. پوره سن 2 پس از 15 تا 20 روز تغذیه تغییر جلد میدهد و در این حالت حشره نر تبدیل به شفیره میشود و كمی بعد حشره كامل بالدار زیر سپر خارج میشود. پورههای نسل دوم این آفت در اواسط مرداد ماه مشاهده میشوند. سپردار واوی سیب دارای دو نسل میباشد. طبق نظر برخی محققین در نواحی گرمسیر اصفهان نسل سومی از این حشره مشاهده میشود.
کنترل:
1- Fiscus = (physcus) testaceus Aphlinidae
علاوه بر تعداد زیادی از كفشدوزكها، زنبورهای پرازیتوئید فوق از خانواده Aphelinidae زمستان را به صورت لارو در داخل بدن حشره ماده میگذرانند و در بهار موقعی كه پورهها شروع به تعویض جلد كردند این زنبورها خارج شده و در بدن پورههای سن دوم شروع به تخمریزی میكنند.
3- Hemisarcoptes malus (Acari: Hemisarcoptidae)
كنه فوق پرداتور تخم شپشك واوی سیب بوده و خود و پورههایش از تخم این حشره تغذیه میكنند. زمستان به صورت ماده بالغ در بین تودههای تخم در زیر سپرهای این حشره سپری میكنند
کنترل شیمیایی:
. مبارزه شیمیایی باید زمانی باشد كه شپشك در مرحله Crawler باشد و 75% پورههای از زیر سپر خارج شده باشند.
1 آزینفوس متیل(گوزاتیون) EC20% و 2در هزار
2 اتیون EC47% و 15 درهزار
3 اتریمفوس(اکامت) EC50% و 1در هزار
4 کلرپیریفوس(دورسبان) EC40.8% و15- 1 درهزار
5 روغن امولسیون شونده O 80% و 5/. درصد
سمپاشی زمستانه اواخر زمستان به صورت روغنپاشی (سموم روغنی Volk) پس از سپری شدن اوج سرمای زمستان و قبل از بیداری درختان انجام میشود (روغنهای زمستانه دارای هیدروكربن اشباع كمتری هستند).
برای دریافت اینجا کلیک کنید
تعداد کل پیام ها : 0